SFAKA, SITIAS, SPHACA, LASSITHI, MOCHLOS, TOURLOTI,Σφάκα, Σφακα, Σητείας, Λασηθίου LASTROS, ΤΟΥΡΛΩΤΗ, MOULIANA, ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΗΘΙΟΥ, ΛΑΣΙΘΙΟΥ, LASITHI, SHTEIA, ΣΗΤΕΙΑ, ΚΑΒΟΥΣΙ, KAVOUSSI, KAVOUSI . Σφάκα. Σφακα. WSEAS. ΅ΣΕΑΣ. WSEAS

(Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου)

Οι βασικότεροι κανόνες πρόληψης είναι

* Διακοπή του καπνίσματος

Εκτιμάται ότι 25-30% των περιστατικών καρκίνου στις αναπτυγμένες χώρες σχετίζονται με το κάπνισμα. Τα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος είναι εμφανή σε 5 χρόνια και γίνονται εμφανέστερα με το πέρασμα του χρόνου.

* Πρόληψη της παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία είναι ο δεύτερος σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για χρόνιες νόσους στις δυτικές κοινωνίες και παρουσιάζει σχέση με τον καρκίνο του παχέος εντέρου, του μαστού (σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες), του ενδομητρίου, του νεφρού και του οισοφάγου.

* Άσκηση

Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η τακτική σωματική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο για εκδήλωση καρκίνου του παχέος εντέρου. Επίσης, φαίνεται ότι συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου για καρκίνο του μαστού, του ενδομητρίου και του προστάτη. Η τακτική σωματική άσκηση είναι απαραίτητη για τη διατήρηση φυσιολογικού βάρους, αλλά, σε ορισμένους τύπους καρκίνου, φαίνεται ότι η προστατευτική της δράση είναι ανεξάρτητη από τον έλεγχο του βάρους.

* Υγιεινή διατροφή

Η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών απομακρύνει τον κίνδυνο ανάπτυξης διαφόρων τύπων καρκίνου και ιδίως του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού, του οισοφάγου, του στομάχου και του παγκρέατος. Συνιστάται μειωμένη κατανάλωση ζωικών λιπών και κρέατος και αυξημένη κατανάλωση ψαριών, ελαιόλαδου, λαχανικών, φρούτων και δημητριακών.

* Περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ

Σύμφωνα με επιδημιολογικά δεδομένα, η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο για την ανάπτυξη καρκίνου της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα και του λάρυγγα, καθώς και καρκίνου του οισοφάγου από πλακώδες επιθήλιο. Το αλκοόλ σχετίζεται επίσης με τον κίνδυνο για πρωτοπαθή καρκίνο του ήπατος, ενώ έχει παρατηρηθεί συσχετισμός του με τον ορθοκολικό καρκίνο και τον καρκίνο του μαστού. Οι άνδρες δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 20 g αλκοόλ την ημέρα (περίπου δύο ποτά) και οι γυναίκες τα 10 g την ημέρα.

* Αποφυγή έκθεσης στον ήλιο

Ο ήλιος και ιδίως οι υπεριώδεις ακτινοβολίες του αποτελούν το κύριο αίτιο καρκίνου του δέρματος. Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα κινδυνεύουν περισσότερο, ιδίως όσοι έχουν κόκκινα μαλλιά, φακίδες και τάση να καίγονται εύκολα από τον ήλιο. Η καλύτερη πρόληψη είναι η αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο, ιδίως από τις ώρες 11 π.μ. έως τις 3 μ.μ.. Απαραίτητη είναι η χρήση αντηλιακού, η οποία ωστόσο δεν πρέπει να οδηγεί σε παράταση της «ηλιοθεραπείας». Ιδιαίτερη σημασία έχει η προφύλαξη από τον ήλιο νήπιων και παιδιών, καθώς το έγκαυμα σε αυτές τις ηλικίες διπλασιάζει τον κίνδυνο προσβολής από μελάνωμα, στην ενήλικη ζωή.

* Εμβολιασμός κατά των ιών που προκαλούν καρκίνο

- Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Πρόκειται για τον δεύτερο σε συχνότητα καρκίνο που πλήττει τις γυναίκες ηλικίας 15 - 44 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το κύριο αίτιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι η επίμονη λοίμωξη του γεννητικού συστήματος από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV). Στην Ευρώπη έχουν εγκριθεί δύο προληπτικά εμβόλια κατά του HPV. Η χρήση εμβολίου κατά του HPV συνιστάται σε όλα τα κορίτσια ηλικίας 12 έως 26 ετών.

- Καρκίνος του ήπατος. Κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφονται περίπου 30.000 νέα περιστατικά καρκίνου του ήπατος, για την πλειονότητα των οποίων ευθύνεται η χρόνια λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Β (HBV) και τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV). Την τελευταία εικοσαετία υπάρχει αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του HBV, αλλά τα ποσοστά κάλυψης ποικίλλουν από χώρα σε χώρα. Δεδομένου ότι ο εκλεκτικός εμβολιασμός μόνο των ομάδων υψηλού κινδύνου δεν φαίνεται να αποδίδει, απαιτείται καθολικός εμβολιασμός όλων των παιδιών έναντι του HBV.

* Αποφυγή των καρκινογόνων παραγόντων του περιβάλλοντος

Διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η ρύπανση της ατμόσφαιρας, τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων στο πόσιμο νερό ή τις τροφές, οι διοξίνες ή τα χημικά απόβλητα, έχουν συνδεθεί με αύξηση διαφόρων τύπων καρκίνου. Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του Καρκίνου συνιστά να εφαρμόζονται αυστηρά οι οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες και να ακολουθούνται οι οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες.

Μάστιγα του 21ου αιώνα!

Μάστιγα του 21ου αιώνα αποτελεί ο καρκίνος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, επτά εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χάνουν κάθε χρόνο τη μάχη με το θάνατο. Οι προβλέψεις τους είναι δυσοίωνες: αν οι σημερινές τάσεις αύξησης του καρκίνου συνεχιστούν, ο εκτιμώμενος αριθμός νέων περιστατικών ανά έτος αναμένεται να φθάσει έως το 2020 τα 16 εκατομμύρια από 10,9 εκατομμύρια που ήταν το 2002.

Τα παραπάνω στοιχεία έδωσε στη δημοσιότητα ο Πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος (ΕΟΠΕ) Δημήτρης Ι. Μπαφαλούκος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου, 4 Φεβρουαρίου 2009.

Με αφορμή την ημέρα αυτή, το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και η Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος οργανώνει εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών.

Την Τρίτη 4 Φεβρουαρίου 2009 θα λειτουργεί περίπτερο ενημέρωσης σε κεντρικό σημείο της Αθήνας (οδό Κοραή) και θα διανέμεται στο κοινό ενημερωτικό έντυπο. Επίσης, στη free press εφημερίδα Metropolis θα υπάρχει τετρασέλιδο ένθετο. Περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να πάρουν κατά την επίσκεψή τους στην ιστοσελίδα www.worldhealthdays.gr. Η εκστρατεία εντάσσεται στην πρωτοβουλία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και στον άξονα του προγράμματος Παγκόσμιες Ημέρες Υγείας. Οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται με την ευγενική υποστήριξη της φαρμακευτικής εταιρείας Sanofi-Aventis.

Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος κ. Μπαφαλούκο, οι πάσχοντες από καρκίνο ανέρχονται σε περίπου 24,6 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί στα 30 εκατομμύρια έως το 2020. Περίπου 7 εκατομμύρια άτομα πεθαίνουν από τη νόσο σε ετήσια βάση.

Ο καρκίνος αποτελεί έναν από τους βασικότερους λόγους θανάτου, τον δεύτερο μετά τις καρδιαγγειακές νόσους, στις αναπτυγμένες χώρες. Στην Ευρώπη, κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται 3,2 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου, κυρίως του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και του ορθού. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο ασθενείς χάνουν τη ζωή τους. «Παρά την πρόοδο που σημειώνεται στην έρευνα και τη θεραπεία της ασθένειας αυτής, ο καρκίνος παραμένει σοβαρή μάστιγα για την υγεία», επισήμανε ο κ. Μπαφαλούκος, τονίζοντας ότι όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση της νόσου, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες ίασης του ασθενούς.

Σημαντικός όμως, είναι ο ρόλος της πρόληψης. Όπως επισημαίνει ο κ. Μπαφαλούκος, δεν αναπτύσσουν καρκίνο όλοι οι άνθρωποι με γενετική προδιάθεση, ενώ μπορεί να προσβληθούν και άνθρωποι χωρίς οικογενειακό ιστορικό της νόσου. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κώδικα κατά του Καρκίνου, πολλοί θάνατοι από καρκίνο θα μπορούσαν να αποφευχθούν με την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής.

----------------------

Πού είμαστε: Σε σφαιρικό σύστημα συντεταγμένων είμαστε σε: α) Ύψος από επιφάνεια θαλάσσης (το λεγόμενο Altitude) 236 μέτρα, β) Γεωγραφικό Μήκος (Longitude), 25o 55' 23" Ανατολικό (East) γ) Γεωραφικό Πλάτος (Latitude): 35o 09' 16" Βόρειο (North)
(Το παραπάνω γεωγραφικό μήκος και γεωγραφικό πλάτος χαρακτηρίζουν ακριβώς το σημείο που τέμνεται η εθνική οδός Αγίου Νικολαόυ - Σητείας με τον επαρχιακό Δρόμο: Σφάκας - Μόχλους, δηλαδή στο σημείο μεταξύ παλαιού καφενείου του Ράφτη και καταστήματος Γιάννη Στριλιγκά). Ακόμη, είμαστε 30 χιλιόμετρα δυτικά-νοτιοδυτικά της πόλεως της Σητείας.

Πόσοι είμαστε (ή καλλίτερα πόσοι μείναμε)
Το 1981 ήμασταν 488 άτομα, το 1991 πέσαμε στους 385 και το 2001 ακόμα πιο κάτω. Αντίθετα οι Σφακιανοί της Διασποράς αυξάνονται και πληθύνονται (σαν κι αυτούς εδώ) και δεν ξεχνούν ποτέ το χωριό. Δείτε τι αισθάνονται οι Σφακιανοί που ζούνε μακράν της Σφάκας εδώ

Δύο οι Πιθανές Ετυμολογίες του Ονόματος του χωριού μας:
1) ¼ëïé áóöáëþò îÝñïõìå ôï èÜìíï ìå ôï üíïìá ÓöÜêá. ÂëÝðå: http://sfakaonline.blogspot.com/2009/08/blog-post_1901.html
ËÝãåôáé üôé óôïí ßóêéï ìéáò ôÝôïéáò óöÜêáò "åêÜèïõíôïíå ïé ðåñáóÜñçäåò íá îåêïõñáóôïýíå". Áðü ôçí óõíå÷Þ ÷ñÞóç ôïõ "èá êÜôóïìå óôç óöÜêá", óôï ôÝëïò åðéêñÜôçóå íá ëÝãåôáé ÓöÜêá ôï ìÝñïò.
ΣΦΑΚΙΑΝΟ ΞΕΚΑΘΑΡΟΓΛΩΣΣΙΔΙ:
Από πίσω από τη σφάκα ήχωσε ο Παπάς τη φλάσκα.
"Σφάκα! Χώνε μου τη φλάσκα, φλάσκα χώσου μες στη σφάκα".
Παπά! "Εύρε μου τη φλάσκα από πίσω από τη σφάκα".
Παπά! "Ξέσυρε τη σφάκα για να πιάσομε τη φλάσκα!"

2) Ο Ενετός Βάιλος της ευρύτερης περιοχής είχε 4 κόρες. Την πρώτη και καλλίτερη τη λέγανε Σοφία. Αυτή η Σοφία ήτανε μεγάλη και εύσωμη και ενώ ο πατέρας της την φώναζε Σοφία, ο υπόλοιπος κόσμος την αποκαλούσε Σοφάκα. Τις τρεις αδελφές της Σοφάκας λέγανε: Τσιμέλα (από αυτήν βγήκε το τοπωνύμιο Κιμέλα, περιοχή ανάμεσα σε Σφάκα και Τουρλωτή), Πελεγκρίνα (= Προσκυνήτρια στα Ιταλικά, από αυτήν βγαίνει η Πελεγρίνα, τοπωνύμιο στην Τουρλωτή) και την πιο μικρή Στεφανία πού έδωσε το όνομα της στη Στεφανιά (τοπωνύμιο στην Τουρλωτή). Όταν μοίρασε ο Βάιλος το τεράστιο φέουδο στους γαμπρούς του, ο γαμπρός από την πρωτοκόρη έλαβε μια τεράστια περιφέρεια που ήταν το φέουδο της Σοφάκας ή με τον καιρό Σφάκας (και ούτως, κατά μία εκδοχή προέκυψε το "Σφάκα"), ο γαμπρός της δεύτερης πήρε μια μεγάλη περιοχή στα ανατολικά του προηγούμενου και έτσι έγινε το φέουδο της Τσιμέλας. Λόγω του ότι το "Τσι" και το "Κι" στη διάλεκτο μας ακούγονται περίπου το ίδιο, από το Τσιμέλα προήλθε το Κιμέλα. Ο γαμπρός της τρίτης πήρε το φέουδο που ονομάστηκε φέουδο της Πελεγκρίνας ή επί το ελληνικότερον "Πελεγρίνας" ανατολικά από το προηγούμενο και οπωσδήποτε μικρότερο και τέλος ο γαμπρός της Στεφανίας πήρε το τελευταίο φέουδο και έτσι προήλθε η Στεφανία που με τον καιρό έγινε Στεφανιά.

Ποία η ορθή γραφή του ονόματος Σφάκα στις ξένες γλώσσες
Στο σημείο αυτό θέλαμε να πούμε ότι παρά το ότι οι επί της εθνικής οδού πινακίδες αναγράφουν το όνομα του χωριού μας και στα Αγγλικά ως Sfaka, ορθότερον θα ήτο εάν αναγράφετο ως Sphaka ή ακόμα ορθότερον ως Sphaca. Τούτο διότι είναι γνωστόν ότι η εκ της Ελληνικής Γλώσσης μεταφορά εις το Λατινικό Αλφάβητο, αλλά και εις απάσας τας Λατινογενείς γλώσσας, απαιτεί την μεταγραφή του φθόγγου φ ως ph (και ουχί ως f) καθώς επίσης και του φθόγγου κ ως c (και ουχί ως k). Για το λόγο τούτο εις πολλά έγγραφα ενετών, άγγλων περιηγητών, αλλά και αμερικανών αρχαιολόγων (οίτινες προσφάτως ανέσκαψαν το της Σφάκας επίνειον, το Μόχλος, αλλά και την έναντι αυτού ευρισκομένην νήσον Ψύλλον) το χωριό μας αναγράφεται ως Sphaca, ή σπάνια Sphaka, και ποτέ Sfaka. Επί της Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας το χωριό εξηκολούθη να ονομάζεται Σφάκα και από αυτούς ακόμη τους κατακτητάς. Σημειωτέον ότι η Σητεία (Sitia or Siteia) κατά τους ύστερους χρόνους της Τουρκοκρατίας ελέγετο από τους Τούρκους Ιμνιέ.

Οι Έλληνες (ή Ρωμιοί ή ορθότερον Ρωμηοί όπως ελέγοντο τότε οι κάτοικοι και όπως μπορούμε ακόμη και σήμερον να αυτοαποκαλούμαστε προς χάριν της τεραστίας πολιτιστικής κληρονομίας την οποία μας άφησε η παμμέγιστη ορθόδοξη Ελληνική Αυτοκρατορία των Μέσων Χρόνων (η λεγομένη και "Βυζαντινή")) δεν εχρησιμοποίησαν ποτέ το τουρκικό όνομα.

Ιστορία:
Το 1983 ο Σύλλογος των Σφακιανών της Αθήνας προκήρυξε διαγωνισμό με θέμα την Ιστορία της Σφάκας. Ο συντάκτης της σελίδας αυτής βραβεύτηκε τότε. Από το διαγωνισμό αυτό υπάρχει το χειρόγραφο το οποίο δακτυλογραφείται και θα είναι on-line προσεχώς.

Το Παλαιό Σχολείο:
Το Παλαιό Σχολείο μας ή όπως το λέμε: "Παλιό Σκολειό" συνδέθηκε με τη ζωή και την παιδεία
του όμορφου χωριού μας για δεκαετίες ολόκληρες.
Από εδώ πέρασαν γενιές και γενιές Σφακιανών .... (Κάντε Κλικ εδώ για περισσότερα)

Το Νέο Σχολείο - το Νηπιαγωγείο:
(Κάντε Κλικ εδώ για περισσότερα)

Πρόσωπα του Παλιού Καιρού
(παρακαλούμε υποδείξτε μας, ποιούς έχουμε παραλείψει ... επικοινωνήστε με sfakaonline at gmail.com, αλλάξετε το at με το @.)
Ανάμεσα στις προσωπικότητες που το χωριό μας ανέδειξε διακρίνουμε

ΕΚΚΛΗΣΙΑ

* Ιερομόναχος π. Γεννάδιος Συλλιγνάκης, εθνομάρτυρας και ιερομάρτυρας, γνωστότατος για την ευρεία πατριωτική του δράση στους δύσκολους χρόνους της κατοχής. Υπήρξε ηγούμενος στην Ιερά Μονή Τοπλού με ηγετική θέση σε ομάδα εθνικής αντίστασης. Συνελήφθη και εξετελέσθη από τους Γερμανούς στις φυλακές Αγιάς των Χανίων

* π.Εμμανουήλ Μαριδάκης. Σεβάσμιος κληρικός και ποιμήν, ανεδείχθη εις άγιο Γέροντα. Ήταν αγαπητός από όλους τους χωριανούς οι οποίοι τον εσέβοντο ως ιερό πρόσωπο.

ΣΤΡΑΤΟΣ

* Σταύρος Δανδουλάκης. Στρατηγός. Ο Δανδουλάκης είχε και δύο εξαίρετους γιούς, αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού, οι οποίοι δυστυχώς έχασαν τη ζωή τους σε τροχαία ατυχήματα.

* Γιάννης Καπετανάκης του Μιχαήλ. Πτέραρχος εν αποστρατεία. Γιός του αειμνήστου διδασκάλου Μ. Καπετανάκη.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

* Μιχαήλ Καπετανάκης, Δάσκαλος με πολύ μεγάλη προσφορά στο χωριό. Βλέπε και "Παλιό Σκολειό"

ΕΠΙΣΤΗΜΗ
* Μανώλης Κατσούλης του Γεωργίου, Χειρούργος Οφθαλμίατρος. Στο Ιατρείο του "Ελπίδος 8" δέχεται και θεραπεύει όλους τους Σφακιανούς εδώ και 40 χρόνια αμισθί. Είναι αυτό μια τεράστια κοινωνική προσφορά την οποία το χωριό μας ανταμείβει με την από καρδιάς αγάπη και την μεγάλη εκτίμηση προς εκείνον.

* Μανώλης Γαλανάκης, Δικηγόρος ο οποίος διατέλεσε επί σειρά ετών Νομάρχης Ηρακλείου

* Δανιήλ Συντυχάκης, Γεωπόνος. Υπήρξε εξέχον μέλος της Εθνικής Αντίστασης κατά τη γερμανική κατοχή. Ιδεολόγος της Αριστεράς και του Σοσιαλισμού φυλακίστηκε πολλές φορές από τη δικτατορία και άλλες προδιδακτορικές κυβερνήσεις για τις πολιτικές του πεποιθήσεις.

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
* Εμμανουήλ Γ. Μαριδάκης. Εγγονός του παπά - Μαριδάκη, γιός του Γιώργη του Μαριδάκη. Διετέλεσε Γενικός επιθεωρητής ΕΛΤΑ Κρήτης

* Εμμανουήλ Ι. Μαριδάκης. Εγγονός του παπά - Μαριδάκη, γιός του Γιάννη του Μαριδάκη. Διετέλεσε Γενικός διευθυντής ΟΤΕ (σε όλη την Ελλάδα)

* Εμμανουήλ Ν. Μαστοράκης. Πατέρας του Νίκου Μαστοράκη. Προϊστάμενος του Ταχυδρομικού Γραφείου της Τουρλωτής έως το 1983.
Γραμματέας Ταχυδρομείου Παγκρατίου 1983-1988.

* Γιώργος Μ. Καπετανάκης. Γιός του αειμνήστου διδασκάλου Μ. Καπετανάκη. Οικονομολόγος. Διετέλεσε Διευθυντής ΕΡΤ.

ÄÉÊÁÓÔÉÊÏ ÓÙÌÁ:

* ÅììáíïõÞë Åõóôñ. ÔóéñáêÜêçò. ÅöÝôçò.

ΘΕΑΤΡΟ-ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
Κωστής Μ. Φραγκιαδάκης. Ηθοποιός με συμμετοχή σε διάφορα θεατρικά και κινηματογραφικά έργα. Συνεργάστηκε με διάφορους γνωστότατους ηθοποιούς όπως Κατίνα Παξινού, Κώστας Πρέκας, Καίτη Φίνου, Αλμπέρτο Εσκενάζυ. Στα τελευταία χρόνια της σταδιοδρομίας του στο χώρο της υποκριτικής τέχνης τον βρίσκουμε στη Ρόδο με δικό του θίασο. Απεβίωσε το 2004. Αδελφός του βιολατόρου Φραγκιαδογιώργη (βλέπε παρακάτω).

Μανώλης Ν. Φραγκιαδάκης. Ηθοποιός με συμμετοχή σε διάφορα θεατρικά έργα. Διετέλεσε Διευθυντής Πολιτιστικού Κέντρου Σητείας επί σειρά ετών με αξιόλογη προσφορά στην τοπική κοινωνία. Απεβίωσε το 1996.

ΜΟΥΣΙΚΗ
* Γιώργης Μ. Φραγκιαδάκης ("Φραγκιαδογιώργης"), Παραδοσιακός Βιολάτορας με μεγάλο ταλέντο γνωστότατος πέρα κι από τα όρια της επαρχίας. Δείγμα Στειακής Κοντυλιάς (χορός "Κρητικός" όπως το λέγανε τότε (επανεκτέλεση από νεότερο καλλιτέχνη)

* Μακρυνάκης ("Χηρόπουλος"), Παλαιότερος από τον Φραγκιαδογιώργη οργανοπαίχτης της Λύρας. Οι κοντυλιές του διακρίνονταν για την μελωδικότητα και το γνήσιο Στειακό παίξιμο το οποίο, με βάση διηγήσεις της κόρης του Ειρήνης Μακρυνάκη, αντιγράφηκε εν πολλοίς από το Δερμιτζογιάννη. Όπως μας πληροφόρησε ο Μανόλης Συλλιγνακης, η σωστή ορθογραφία του παρωνυμίου είναι Χηρόπουλος, το χη με ήτα. Διότι ο πατέρας του είχε μείνει πολύ μικρός Χήρος.
(Να τι μας είπε ο Μανόλης Συλλιγνακης: Μια διόρθωση μόνο να κάμεις στο όνομα του προπαππού μου : ήτονε Χηρόπουλος ο μακάριος και όι ''Χοιρόπουλος'' όπως ήγραψες, γιατί είχε ποθάνει λέει πολλά ενωρίς η γυναίκα του πατέρα ντου και τονε βγάλανε Χηρόπουλο, δεν είχε κιαμιά σκέση δηλαδή με τσοι χοίρους γή τσοι λούτες)

Για οποιαδήποτε διόρθωση επικοινωνήστε με sfakaonline at gmail.com, αλλάξετε το at με το @

Λογοτεχνία - Γλώσσα- Διηγήματα

Στη Σφάκα "μιλιούμε" το ιδίωμα της Ανατολικής Κρήτης του οποίου μιά επιστημονική προσέγγιση γίνεται στο τέλος του Βιβλίου "ΚΡΗΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΕΣ" υπό Ν.Μαστοράκη.
Μπορείτε να κατεβάσετε στον υπολογιστή σας (δωρεάν) το μέρος αυτού του βιβλίου.

28 διηγήματα εμπνευσμένα από τη Σφάκα και τα γύρω χωριά κυκλοφορούν με τον Τίτλο
"ΚΡΗΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΕΣ" υπό Ν.Μαστοράκη. Το βιβλίο υπάρχει σε όλα τα βιβλιοπωλεία, στο Σούπερ Μάρκετ της Ένωσης Σητείας και έχει πουλήσει έως αυτή τη στιγμή 1000 κομμάτια σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ετοιμάζεται η Δεύτερη Έκδοση! Επικοινωνήστε με 6973743524 για λεπτομέρειες.

Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας μέσα από 28 εκλεκτά διηγήματα ηθογραφεί, ψυχαγωγεί, τέρπει, διδάσκει. Το βιβλίο συνοδεύεται απο επιστημονική πραγματεία και επίσημη καταγραφή σε μορφή Γραμματικής και Συντακτικού της διαλέκτου της Κρήτης και στην οποία γράφτηκαν τα αθάνατα έργα της Κρητικής Λογοτεχνίας. Η από αιώνες απομονωμένη γεωγραφικά Κρήτη ακολούθησε τον δικό της γλωσσικό δρόμο τον οποίο χαρακτηρίζουν από τη μια οι παλαιές μορφές της Γραμματικής και οι παλαιές δομές του Συντακτικού που μας παραπέμπουν σε αρχαιότερες μορφές της γλώσσας μας και από την άλλη ο Ψυχαρικός νεωτερισμός στην προφορά και το λεγόμενο φωνηεντισμό. Η σημασία της κρητικής διαλέκτου είναι τεράστια, μια και μπορεί να μας δείξει και να μας διδάξει ζωντανά τους κρίκους που συνδέουν τη σημερινή νεοελληνική με τη μεσαιωνική και αρχαία ελληνική γλώσσα.
(Στη φωτογραφία εξωφύλλου: ο Φραγκιαδογιώργης παίζει βιολί και ο Νικολής τ'Αλεξαντρή (Ν.Μαστοράκης) τον συνοδεύει με νταούλι. Μόχλος: 4/9/1964)

Μαντινιάδες

Βλέπε: http://worldses.org/crete/sfaka.htm

ή ακόμα
http://worldses.org/crete/mantinades.htm

ΦΡΕΣΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΙΑΔΕΣ:
Στο σκηνοσέλι στη στροφή ...(Στέλιος Ζερβάκης)

Τσοι Μαντινιάδες σου θωρώ ... (Καλλιόπη Μαστοράκη και Γιάννης Μαστοράκης)

Δείγμα Στειακής Κοντυλιάς όπως την έπαιζαν στο χωριό μας π.χ. Φραγκιαδογιώργης (χορός "Κρητικός" όπως το λέγανε τότε (επανεκτέλεση από νεότερο καλλιτέχνη)

Εκκλησίες της Σφάκας
1. Τίμιος Σταυρός (Ενοριακός Ναός), εορτάζει στην Ύψωση του Σταυρού, 14 Σεπτεμ.

2. Παλαιά Εκκλησία Τιμίου Σταυρού - Άγιος Χαράλαμπος, εορτάζει στην Ύψωση του Σταυρού, 14 Σεπτεμ. καί στις 10 Φεβρουαρίου τον Άγιο Χαράλαμπο.

3. Αγία Τριάδα - Παναγία (παλαιός Ενοριακός Ναός της ξεχωριστής ενορίας του κάτω χωριού - προπολεμικά), εορτάζει της Αγίας Τριάδος. Το βορεινό κλίτος είναι αφιερωμένο στην Γέννηση της Θεοτόκου.
Ναός με σπουδαίο ιστορικό - αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Υπάρχει κτητωρική επιγραφή του 1643 με υπογραφή Μιχαήλ Συλιγνά, ο οποίος είχε έρθει από τα μέρη των Χανίων και από τον οποίν προήλθαν όλοι οι Συλλιγνάκηδες της Σφάκας

4. Άγιος Βασίλειος, στην τοποθεσία "Παλιό Χωριό". 1 Ιανουαρίου. Να σημειωθεί ότι ο ναός αυτός χτίστηκε πάνω στα ερείπεια αρχαιότατου ναού ο οποίος ήταν και ο παλαιός ενοριακός ναός του παλιού χωριού το οποίο κατεστράφη υπό των Αράβων όταν αυτοί κατέκτησαν την Κρήτη.

5. Άγιος Νικόλαος, στο δρόμο προς το Μόχλος, συνοικία "τραβάδι", 6 Δεκεμρίου

6. Άγιος Γεώργιος, στην ομώνυμη τοποθεσία, 23 Απριλίου ή Δευτέρα Πάσχα

7. Αγία Ειρήνη. Κοιμητηριακός Ναός. 5 Μαΐου

8. Άγιοι Σαράντα, στην ομώνυμη τοποθεσία, 9 Μαρτίου

9. Άγιοι Πάντες, στην τοποθεσία "Κλίμα". Κυριακή Αγίων Πάντων

10. Προφήτης Ηλίας. Νέος ναός σχετικά. Είναι στην τοποθεσία Ξερόν Ελίδι, 20 Ιουλίου

11. Άγιος Ανδρέας. Βρίσκεται λίγο πριν το Μόχλος. 30 Νοεμβρίου

Ιδιαίτερα οι Σφακιανοί ευλαβούνται τον Τίμιο Σταυρό (που είναι και Προστάτης του χωριού), τον Άγιο Χαράλαμπο, την Παναγία και τον Άη Γιώργη. Η ζωντανή μας παράδοση έχει τις βαθιές τις ρίζες της και φαίνεται ότι παρά την εξέλιξη και τον τουρισμό, το χωριό διατηρεί ανόθευτα τα ήθη και τα έθιμα του, κάτι που αποδεικνύεται και από την καθολική συμμετοχή μας στις λατρευτικές εκδηλώσεις του Πάσχα, του Δεκαπενταύγουστου, των Χριστουγέννων και των τοπικών πανηγύρεων.

Μόχλος
Το φυσικό επίνειο της Σφάκας είναι το Μόχλος. Μέρος παραθαλάσσιο τουριστικό. Παρόλο που στο Μόχλος ζούν και κάποιοι κάτοικοι των διπλανών χωριών, η πλειοψηφία είναι Σφακιανοί (>80%) και οι οποίοι έχουν στα χέρια τους όλη σχεδόν την επιχειρηματική δραστηριότητα (τουριστική και εμπορική) του μέρους. Το Μόχλος συνδέθηκε για πρώτη φορά με οδικό δρόμο με τη Σφάκα στα 1948, δρόμο τον οποίο άνοιξαν οι Σφακιανοί με κασμάδες, αξίνες και φτιάρια. Ηλεκτροδοτήθηκε στα 1980. Ο δρόμος αυτός ασφαλτοστρώθηκε λίγα χρόνια μετά. Το Μόχλος με το αξεπέραστο φυσικό του κάλος και την σπανία του αισθητική ομορφιά αποτελεί το καμάρι της Σφάκας.

Ακολουθούν κάποιες φωτογραφίες από το Μόχλος. Περισσότερες φωτογραφίες εδώ

Αεροφωτογραφία.
Το Μόχλος με το απέναντι νησάκι, τον "Ψύλλο" (στο οποίο έχουν βρεθεί σημαντικότατα μινωϊκά ευρήματα), σχηματίζουν ένα μπογάζι (μπογάζι = πορθμός, λέξη τουρκ.)
"Μέλι και γάλα να γενεί του Μόχλους το μπογάζι,
να το θωρεί η Αγάπη μου να μην αναστενάζει"

"Στου Φραγκιαδογιώργη" ή όπως λέει η ταμπέλα "Τα κοχύλια".
Το πιο ιστορικό ταβερνάκι στο Μόχλος. Από εδώ πέρασαν Υπουργοί (Α.Κουτσόγιωργας),
19/7/1986), Υφυπουργοί (Μ.Χατζηνάκης, Φ. Ιωαννίδης), Βουλευτές, Μητροπολίτες, Καλλιτέχνες (Μ.Λοΐζος, Β.Παπακωνσταντίνου κ.α.). Στην άκρη υπήρχε το παλιό τελωνείο που όμως κάποιοι το κατεδάφισαν πριν από λίγα χρόνια.
Το ταβερνάκι - καφενείο αυτό το είχε ο σπουδαίος βιολάτορας Φραγκιαδογιώργης, το οποίο το είχε από τον παππού του, και ο οποίος Φραγκιαδογιώργης το κληροδότησε στον εγγονό του επίσης Γ. Φραγκιαδάκη.
Στο "κοχύλια" λοιπόν αλλά και στο διπλανό κτίριο του τελωνείου, που δυστυχώς κατεδαφίστηκε, οι μνήμες των μεγαλυτέρων διατηρούν απίθανα γλέντια με το βιολί του Φραγκιαδογιώργη.

Μόχλος από μακρυά
"Του Μόχλους τα συμβόλαια δε γράφουνε μετόχια,
μα γράφουνε απετονιές, ξυλοσουπιές κι απόχια"

Μόχλος από μακρυά

Ανασκαφές στο νησάκι που είναι απέναντι από το Μόχλος (το λεγόμενο Ψύλλος)

Περισσότερες φωτογραφίες του Μόχλους εδώ

Γειτονικά Χωριά:
Θα θέλαμε να υπενθυμίσομε ότι η Σφάκα ευρίσκεται εις το Νομό Λασηθίου (Λασιθίου, Lassithi or Lasithi Prefecture). Τα πλησιέστερα εις αυτήν χωριά είναι: Λάστρος (Lastros), Τουρλωτή (Tourloti), Μυρσίνη (Myrsini) με τα οποία έχει οπτική επαφή. Δυτικότερα από τη Λάστρο (Lastros) είναι το Καβούσι (Kavoussi or Kavousi) και ανατολικότερα είναι τα Μέσα Μουλιανά (Messa Mouliana), Έξω Μουλιανά (Exo Mouliana) και ακόμα πιο ανατολικά το Χαμαίζι (Χαμαίζιον), (Hamezi, Chamezi) και η Σκοπή (Skopi, Scopi)). Αμέσως μετά η πανέμορφη και πολυτραγουδισμένη πρωτεύουσα της Επαρχίας Σητείας, Μητρόπολις του (ας μας επιτραπεί η έκφρασις) Σητειακού Πολιτισμού και Σητειακής Παράδοσης (Metropolis of Sitian Civilization and Sitian Tradition).

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ
Η ιστοσελίδα αυτή θα παρουσιάζει τα νέα της Σφάκας και ο,τι άλλο ενδιαφέρον υπάρχει.
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 6973743524.

Το σάιτ αυτό συντάσσεται από όλους τους Σφακιανούς (Ίσαμε εδά υλικό μας έχουνε στείλει οι Ιωάννης Φραγκιαδάκης, Κώστας Σολιδάκης, Εμμανουήλ Καφφετζάκης, Δέσποινα Κουρουπάκη, Καλλιόπη Μαστοράκη, Φωτεινή Μαστοράκη, Γιάννης Μαστοράκης, Στέλιος Ζερβάκης, Κατερίνα Μιχελάκη, Μάκης Κρασσανάκης, Βαρδής Τσιράκης, Νίκος Βεζυράκης, Μανόλης Συλλιγνακης κ.α.)
Την ευθύνη έναντι του νόμου (βλέπε νομοθεσία που διέπει το Διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό έντυπο) για τα δημοσιεύμενα άρθρα και κείμενα έχει ο

Νίκος Μαστοράκης,
* Καθηγητής Πολυτεχνείου Σόφιας, Βουλγαρία (Technical University of Sofia), http://elfe.tu-sofia.bg/elfe/staff.htm
http://elfe.tu-sofia.bg/elfe/curriculum4.htm

* Επίτιμος Καθηγητής Πολυτεχνείου Κλούζ, Ρουμανία, http://outstanding.wseas.us

* Καθηγητής Σχολής Ναυτικών Δοκίμων
http://www.hna.gr/snd/english/education/academic/professors/mastorakis_en.html

* Βραβείο Αριστείας Ακαδημία Επιστημών της Ρουμανίας, Βουκουρέστι (Romanian Academy of Science, Bucharest), http://www.wseas.org/mastorakis

Email: sfakaonline at gmail.com, αλλάξετε το at με το @